<<Geri
yapılırdı. Çünkü gerçek mürekkebin hammaddesi istir. İs, tam yanmamış alevden
elde edilen karbondur. En iyi is, petrol gazı alevinden elde edilir. Bu yüzden en
dayanıklı mürekkep petrol isinden elde edilen mürekkeptir.Alevden elde edilen is,
kızgın borular içinden geçirilip suyu alınarak keten yağı, vernik gibi bağlayıcılarla
birleştirilip ezici değirmenlerde karıştırılarak mürekkep elde edilir.
Mürekkepler yapısındaki pigmentlere göre 3'e ayrılırlar :
a) Toprak mürekkepler :
Ocber, umbara, tebeşir, doğrudan doğruya tabiattan elde edilerek temizlenir, elenir,
yabancı maddeleri ayıklanır ve vernikle karıştırılarak mürekkep haline getirilir.
b) Kimyevi mürekkepler (Madeni) :
Krom sarısı, milori mavisi, kobalt mavisi, kadmiyum sarısı, çinko beyazı ve üstübeç
gibi maddeler olup doğrudan doğruya kullanılmazlar. Bunların birkaç cinsi
kazanlarda kaynatılır ve birtakım kimyevi işlemler gördükten sonra mürekkep haline
getirilir.
c) Organik mürekkepler :
Bitkilerden ve hayvani maddelerden çıkarılan boyalardır. İndigo (Hint mavisi),
Karmen(Sarı, kırmızı, mavi renkleri köklerden elde edilir) gibi. Bunlar kendilerine
uygun madeni boyalarla birleşip öz haline getirilir.
1 - Siyah mürekkepler
a) Karbon siyahı :
Petrolün en çok is verecek şekilde yakılmasından elde edilir. Petrolden elde edilen öz
ile normal, havagazından elde olunan öz ile de kaliteli mürekkepler yapılır.
b) Yağ siyahı :
Balık yağı, katran yağı ve bazı nebati yağlar, ağzı kapalı hususi kaplarda kaynatılır ve
dumanlarının bıraktığı isler toplanarak öz olarak kullanılır. Bu özün örtme kabiliyeti
çok fazla olduğundan her iş için kullanılmaz.
2 - Renkli Mürekkepler
a) Örtücü mürekkepler :
Özü, toprak boyalardır. Örtücü ve kalın olan bu mürekkepler, tramları doldurur ve
baskıda ton farkı kaybolacağından iyi netice vermez. Bu yüzden tek renkli baskılarda
kullanılırlar.
b) Şeffaf mürekkepler :
Trikromi adı verilen 3 renkli baskı işleri için hazırlanmış sarı, kırmızı(magenta),
mavi(cyan) olmak üzere seri mürekkeplerdir. Renkli mürekkepler, boya pigmentleri,
bağlayıcılar ve ilave maddelerin karışımından oluşur.
Mürekkebe renk veren maddeler, pigmentler ve bazı çözülebilen organik renk
maddeleridir.
1) Pigmentler Baskı mürekkebi içindeki pigmentler çıplak gözle açık seçik görülemez
ve birbirlerinden ayırt edilemezler. Şayet mikroskop altında incelenirse, bazı
pigmentlerin uzun çubuklar, bazılarının irili ufaklı yapraklar biçiminde olduğu
görülür.
a) Anorganik pigmentlerBeyaz pigmentler :
"Baskı beyazı" olarak tanınırlar ve vernikle karıştırılıp transparan beyaz olarak
kullanılırlar.
Mineral pigmentler :
Bu sınıfa, milori mavisi, krem sarısı ve molibdat kırmızısı girer. Milori mavisi, çok
kullanılan bir pigmenttir ve özellikle cyan (Mavi) mürekkeplere ilave edilir. Krom
sarısı ve molibdat kırmızısı ise örtücülüğü fazla pigmentlerdir.
Metal pigmentler :
Bunlar; alüminyum, bakır, çinko ve altın madenlerinden çıkarılan pigmentlerdir ve
yaldız mürekkep imali için kullanılırlar.
b) Organik pigmentler:
Bunların ana maddesi petroldür. Matbaacılıkta kullanılan boya pigmentlerinin geneli
organik boya pigmentleridir. Organik pigmentlerin üretimi için petrol, kimya
fabrikalarında ayrıştırılır. Böylece alifatik ve aromatik maddeler elde edilmiş olur.
Sonra bir dizi ara işlemden geçirilerek organik boya pigmentlerinin ana maddeleri
sağlanır. Bu ana maddelerin çoğu "Azo pigmentleri" olarak tabir edilir. Azo
pigmentleri, diazolaştırılmış arokatikamin ile fenolün birleştirilmesi ile pigment
haline getirilir.
2) Bağlayıcı Maddeler Bağlayıcılara reçine adı verilir. Boyar maddeyi baskı malzemesi
üzerine sabitleştirirler. Baskı malzemelerinin cinsine göre mürekkeplerde kullanılan
reçine cinsleri de değişiktir. Toz halindeki pigmentler bu halleri ile baskı yapmaya
elverişli değildirler. Baskı makineleri ancak sıvı halde olan mürekkebi baskı taşıyıcı
malzemeye nakledebilirler. Mürekkep pigmentlerini sıvı hale getirmek için bağlayıcı
maddeler kullanılır.
Bunların başlıca iki görevi vardır :
Pigmentin baskı makinesi tarafından kâğıda aktarılmasını ve kâğıt üzerinde
tutunabilmesini sağlamak Mürekkebin farklı baskı sistemlerinde, kâğıda tutunması
ve öyle kalması, kuruması, parlaklığı gibi durum ve özellikleri tamamen bağlayıcı
maddelere bağlıdır.
Tipo ve ofset makinelerinde kullanılan mürekkeplerde yağlı bağlayıcılar kullanılır.
Ayrıca ofset mürekkeplerinin bağlayıcıları suyu itici (Hidrofob) özelliktedir. Tifdruk
ve flekso baskı makinelerinin mürekkep üniteleri çok kısadır. Bu yüzden mürekkebin
çok çabuk kuruması gerekir. Bu yüzden flekso ve tifdruk mürekkebi bağlayıcılarında
yağ yerine, inceltici ve çözücü maddeler bulunur. Bağlayıcı çeşitleria) Sert Reçine-
Kolofan fenol reçinesi
- Malein reçinesi (Malein asitli Kolofan)
- Kolofonester
- Siklokauçuk
- Karbon reçinesib) Yumuşak Reçineler ve Katı Yağlar- Yağlı ve orta yağlı alkid
reçineleri
- Katı ketentohumu yağı
- Katı odun yağıc) Kuruyan ve Az Kuruyan Yağlar (Akıcı, Sıvı Yağlar)- Akıcı
ketentohumu yağı
- Akıcı odun yağı
- Yabani safran yağı
- Hint yağı
- Soya yağı
d) Siyah Boyalar İçin Mineral Yağlar- Koyu renkli ince sıvı yağlar
- Koyu renkli kalın sıvı yağlar
e) Renkli Boyalar İçin Mineral Yağlar- Açık renkli ince sıvı yağlar
- Açık renkli kalın sıvı yağlar
3) İlave maddeler (İncelticiler) Bu maddeler, mürekkebin yolma dayanıklılığını ve
baskı derecesini arttırmak için kullanılırlar. En çok kullanılan ilave maddeler şunlardır
:
- Alkoller : İspirto, İzopropanol
- Ester : Etil asetat
- Ketonlar : Aseton, Metil-Etil keton
- Glikoleter : Etil glikol
- Hidrokarbonlar :
a- ik (Special benzin)
b- uol, Ksilol Flekso ve Tifdruk mürekkeplerinde kullanılan reçineler
;- tro selüloz
- lyamid
- rilik
- nil
- oksi
- lyester, tipi reçineler olabilir. Solventler : Solventlerin ilk görevleri reçineleri
çözmektir. Diğer görevi ise mürekkebi baskı viskozitesine düşürüp, mürekkebin baskı
malzemesi üzerine transferini sağlamaktır. Solventler baskıdan sonra buharlaşırlar.
Tifdruk baskıda hemen hemen tüm solventler kullanılabilir. Fakat Flekso baskıda bu
mümkün değildir. Flekso baskı klişeleri bazı solventlerden olumsuz etkilenirler. Bu
sistemler için en uygun solvent Etil Alkol, İzo Propil Alkol, kısmen de Etilglikol dür.
Baskı sırasında mürekkebin kurumasını hızlandırmak veya yavaşlatmak için yine
solvent kullanılır. En çok kullanılan solventleri dört ana grupta toplamak
mümkündür. Solventlerin doğru kullanılmaları ve viskozitelerinin kontrolü Flekso ve
Tifdruk mürekkepleri için en önemli etkendir. Bu mürekkeplerin kuruma hızları
doğrudan doğruya "solvent bırakma" yani ihtiva ettikleri solventlerin buharlaşma
yeteneklerine bağlıdır. Plastifiyanlar : Mürekkebe esneklik, yüzeye iyi yapıştırma gibi
özellikleri arttırmak için ilave edilir.
Matbaa Mürekkepleri ve Üretimi
Matbaa mürekkepleri 18. Yüzyılın sonlarına kadar kömür, odun veya gaz isindenyapılırdı. Çünkü gerçek mürekkebin hammaddesi istir. İs, tam yanmamış alevden
elde edilen karbondur. En iyi is, petrol gazı alevinden elde edilir. Bu yüzden en
dayanıklı mürekkep petrol isinden elde edilen mürekkeptir.Alevden elde edilen is,
kızgın borular içinden geçirilip suyu alınarak keten yağı, vernik gibi bağlayıcılarla
birleştirilip ezici değirmenlerde karıştırılarak mürekkep elde edilir.
Mürekkepler yapısındaki pigmentlere göre 3'e ayrılırlar :
a) Toprak mürekkepler :
Ocber, umbara, tebeşir, doğrudan doğruya tabiattan elde edilerek temizlenir, elenir,
yabancı maddeleri ayıklanır ve vernikle karıştırılarak mürekkep haline getirilir.
b) Kimyevi mürekkepler (Madeni) :
Krom sarısı, milori mavisi, kobalt mavisi, kadmiyum sarısı, çinko beyazı ve üstübeç
gibi maddeler olup doğrudan doğruya kullanılmazlar. Bunların birkaç cinsi
kazanlarda kaynatılır ve birtakım kimyevi işlemler gördükten sonra mürekkep haline
getirilir.
c) Organik mürekkepler :
Bitkilerden ve hayvani maddelerden çıkarılan boyalardır. İndigo (Hint mavisi),
Karmen(Sarı, kırmızı, mavi renkleri köklerden elde edilir) gibi. Bunlar kendilerine
uygun madeni boyalarla birleşip öz haline getirilir.
1 - Siyah mürekkepler
a) Karbon siyahı :
Petrolün en çok is verecek şekilde yakılmasından elde edilir. Petrolden elde edilen öz
ile normal, havagazından elde olunan öz ile de kaliteli mürekkepler yapılır.
b) Yağ siyahı :
Balık yağı, katran yağı ve bazı nebati yağlar, ağzı kapalı hususi kaplarda kaynatılır ve
dumanlarının bıraktığı isler toplanarak öz olarak kullanılır. Bu özün örtme kabiliyeti
çok fazla olduğundan her iş için kullanılmaz.
2 - Renkli Mürekkepler
a) Örtücü mürekkepler :
Özü, toprak boyalardır. Örtücü ve kalın olan bu mürekkepler, tramları doldurur ve
baskıda ton farkı kaybolacağından iyi netice vermez. Bu yüzden tek renkli baskılarda
kullanılırlar.
b) Şeffaf mürekkepler :
Trikromi adı verilen 3 renkli baskı işleri için hazırlanmış sarı, kırmızı(magenta),
mavi(cyan) olmak üzere seri mürekkeplerdir. Renkli mürekkepler, boya pigmentleri,
bağlayıcılar ve ilave maddelerin karışımından oluşur.
Mürekkebe renk veren maddeler, pigmentler ve bazı çözülebilen organik renk
maddeleridir.
1) Pigmentler Baskı mürekkebi içindeki pigmentler çıplak gözle açık seçik görülemez
ve birbirlerinden ayırt edilemezler. Şayet mikroskop altında incelenirse, bazı
pigmentlerin uzun çubuklar, bazılarının irili ufaklı yapraklar biçiminde olduğu
görülür.
a) Anorganik pigmentlerBeyaz pigmentler :
"Baskı beyazı" olarak tanınırlar ve vernikle karıştırılıp transparan beyaz olarak
kullanılırlar.
Mineral pigmentler :
Bu sınıfa, milori mavisi, krem sarısı ve molibdat kırmızısı girer. Milori mavisi, çok
kullanılan bir pigmenttir ve özellikle cyan (Mavi) mürekkeplere ilave edilir. Krom
sarısı ve molibdat kırmızısı ise örtücülüğü fazla pigmentlerdir.
Metal pigmentler :
Bunlar; alüminyum, bakır, çinko ve altın madenlerinden çıkarılan pigmentlerdir ve
yaldız mürekkep imali için kullanılırlar.
b) Organik pigmentler:
Bunların ana maddesi petroldür. Matbaacılıkta kullanılan boya pigmentlerinin geneli
organik boya pigmentleridir. Organik pigmentlerin üretimi için petrol, kimya
fabrikalarında ayrıştırılır. Böylece alifatik ve aromatik maddeler elde edilmiş olur.
Sonra bir dizi ara işlemden geçirilerek organik boya pigmentlerinin ana maddeleri
sağlanır. Bu ana maddelerin çoğu "Azo pigmentleri" olarak tabir edilir. Azo
pigmentleri, diazolaştırılmış arokatikamin ile fenolün birleştirilmesi ile pigment
haline getirilir.
2) Bağlayıcı Maddeler Bağlayıcılara reçine adı verilir. Boyar maddeyi baskı malzemesi
üzerine sabitleştirirler. Baskı malzemelerinin cinsine göre mürekkeplerde kullanılan
reçine cinsleri de değişiktir. Toz halindeki pigmentler bu halleri ile baskı yapmaya
elverişli değildirler. Baskı makineleri ancak sıvı halde olan mürekkebi baskı taşıyıcı
malzemeye nakledebilirler. Mürekkep pigmentlerini sıvı hale getirmek için bağlayıcı
maddeler kullanılır.
Bunların başlıca iki görevi vardır :
Pigmentin baskı makinesi tarafından kâğıda aktarılmasını ve kâğıt üzerinde
tutunabilmesini sağlamak Mürekkebin farklı baskı sistemlerinde, kâğıda tutunması
ve öyle kalması, kuruması, parlaklığı gibi durum ve özellikleri tamamen bağlayıcı
maddelere bağlıdır.
Tipo ve ofset makinelerinde kullanılan mürekkeplerde yağlı bağlayıcılar kullanılır.
Ayrıca ofset mürekkeplerinin bağlayıcıları suyu itici (Hidrofob) özelliktedir. Tifdruk
ve flekso baskı makinelerinin mürekkep üniteleri çok kısadır. Bu yüzden mürekkebin
çok çabuk kuruması gerekir. Bu yüzden flekso ve tifdruk mürekkebi bağlayıcılarında
yağ yerine, inceltici ve çözücü maddeler bulunur. Bağlayıcı çeşitleria) Sert Reçine-
Kolofan fenol reçinesi
- Malein reçinesi (Malein asitli Kolofan)
- Kolofonester
- Siklokauçuk
- Karbon reçinesib) Yumuşak Reçineler ve Katı Yağlar- Yağlı ve orta yağlı alkid
reçineleri
- Katı ketentohumu yağı
- Katı odun yağıc) Kuruyan ve Az Kuruyan Yağlar (Akıcı, Sıvı Yağlar)- Akıcı
ketentohumu yağı
- Akıcı odun yağı
- Yabani safran yağı
- Hint yağı
- Soya yağı
d) Siyah Boyalar İçin Mineral Yağlar- Koyu renkli ince sıvı yağlar
- Koyu renkli kalın sıvı yağlar
e) Renkli Boyalar İçin Mineral Yağlar- Açık renkli ince sıvı yağlar
- Açık renkli kalın sıvı yağlar
3) İlave maddeler (İncelticiler) Bu maddeler, mürekkebin yolma dayanıklılığını ve
baskı derecesini arttırmak için kullanılırlar. En çok kullanılan ilave maddeler şunlardır
:
- Alkoller : İspirto, İzopropanol
- Ester : Etil asetat
- Ketonlar : Aseton, Metil-Etil keton
- Glikoleter : Etil glikol
- Hidrokarbonlar :
a- ik (Special benzin)
b- uol, Ksilol Flekso ve Tifdruk mürekkeplerinde kullanılan reçineler
;- tro selüloz
- lyamid
- rilik
- nil
- oksi
- lyester, tipi reçineler olabilir. Solventler : Solventlerin ilk görevleri reçineleri
çözmektir. Diğer görevi ise mürekkebi baskı viskozitesine düşürüp, mürekkebin baskı
malzemesi üzerine transferini sağlamaktır. Solventler baskıdan sonra buharlaşırlar.
Tifdruk baskıda hemen hemen tüm solventler kullanılabilir. Fakat Flekso baskıda bu
mümkün değildir. Flekso baskı klişeleri bazı solventlerden olumsuz etkilenirler. Bu
sistemler için en uygun solvent Etil Alkol, İzo Propil Alkol, kısmen de Etilglikol dür.
Baskı sırasında mürekkebin kurumasını hızlandırmak veya yavaşlatmak için yine
solvent kullanılır. En çok kullanılan solventleri dört ana grupta toplamak
mümkündür. Solventlerin doğru kullanılmaları ve viskozitelerinin kontrolü Flekso ve
Tifdruk mürekkepleri için en önemli etkendir. Bu mürekkeplerin kuruma hızları
doğrudan doğruya "solvent bırakma" yani ihtiva ettikleri solventlerin buharlaşma
yeteneklerine bağlıdır. Plastifiyanlar : Mürekkebe esneklik, yüzeye iyi yapıştırma gibi
özellikleri arttırmak için ilave edilir.